تحلیل لثه و فک به فرآیندی گفته می شود که در آن حاشیه بافت لثه که دندان ها را احاطه کرده از بین می رود، یا به عقب کشیده می شود. تحلیل فک نیز شامل عقب نشینی یا از بین رفتن بافت استخوان فک می باشد. هنگامی که تحلیل لثه رخ می دهد، شکاف هایی بین دندان ها و خط لثه ایجاد می شود و تجمع باکتری های بیماری زا تسریع می شود. در صورت عدم درمان تحلیل لثه، به بافت و ساختار استخوانی فک و دندان ها مانند ریشه دندان آسیب وارد می شود و در نهایت ممکن است بیمار دندان های خود را از دست بدهد.
تحلیل لثه و فک بیماری شایعی است. اکثر بیماران علت اصلی این مشکل را نمی دانند، زیرا این بیماری به تدریج اتفاق می افتد. اولین علامت جدی فرسودگی لثه و فک حساسیت دندان ها می باشد. همچنین ممکن است بیمار مشاهده کند که یک دندان بلندتر از حد طبیعی خود دیده می شود
به طور معمول، بیمارانی که از این مشکل رنج میبرند، یک شکاف در نزدیکی خط لثه احساس می کنند. تحلیل لثه و فک بیماری نیست که بخواهید آن را نادیده بگیرید. اگر فکر می کنید لثه های شما در حال عقب رفتن می باشند، با دندانپزشک خود تماس بگیرید.
چه کسانی دچار تحلیل لثه می شوند؟
تعدادی از عوامل می توانند باعث تحلیل لثه و حتی در نهایت تحلیل فک شوند، از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بیماری های پریودنتال: عفونت های باکتریایی لثه هستند که باعث از بین رفتن بافت لثه و استخوان پشتیبان و نگهدارنده دندان ها می شوند و این وضعیت در نهایت با لق شدن دندان همراه است.
- بیماری های لثه ای: برخی از بیماران ممکن است به دلیل ساختار ژن های خود مستعد ابتلا به انواع بیماری های لثه باشند. مطالعات نشان می دهند که 30٪ از افراد ممکن است به طور ژنتیک مستعد ابتلا به این نوع بیماری ها باشند.
- مسواک زدن تهاجمی دندان ها: اگر دندان های خود را خیلی محکم و سریع مسواک بزنید، این عمل شما می تواند باعث از بین رفتن مینای دندان شده و لثه ها را نیز به سمت عقب بکشاند.
- عدم مراقبت کافی از دندان ها و جرم دندان: جرم دندان باعث تشکیل ماده سختی روی دندان ها می شود، که ممکن است منجر به تحلیل لثه و فک شود. استفاده از نخ دندان و شستشوی منظم با دهان شویه ضد باکتری باعث می شود، جرم های روی دندان ها، از بین بروند.
- تغییرات و نوسانات هورمون های زنانه: بلوغ، بارداری و یائسگی، می توانند لثه ها را حساس تر کرده و آنها را در برابر فرسایش آسیب پذیرتر کنند.
- پوسیدگی دندان و دندان غایب: در برخی موارد که بیمار دچار پوسیدگی شدید دندان است همزمان دچار تحلیل لثه و در ادامه تحلیل فک نیز می شود. در مواقعی که بیمار یک یا چند دندان غایب دارد مواد غذایی در تماس مستقیم با بافت لثه می باشند. همین امر در طولانی مدت منجر به تحلیل لثه و فک می شود.
تحلیل استخوان فک چگونه بروز می کند؟
توجه کنید که تحلیل لثه قبل از تحلیل استخوان فک بروز می کند. معمولا بر اثر از دست رفتن یک یا چند دندان و تماس مواد غذایی با لثه ها به مرور استخوان فک تحلیل می رود. استفاده از دندان مصنوعی نیز می تواند در طولانی مدت منجر به تحلیل استخوان فک شود.
جلوگیری از تحلیل استخوان فک با رعایت بهداشت دهان و دندان و مراقبت صحیح از دندان ها امکانپذیر است. اگر دندان از رفته دارید و دچار عارضه غیبت دندانی می باشید حتما برای درمان به یک متخصص ارتودنسی باتجربه مراجعه کنید تا از بروز تحلیل استخوان فک جلوگیری کنید.
راه جلوگیری از تحلیل لثه و فک
بهترین راه برای جلوگیری از تحلیل لثه و فک، مراقبت و بهداشت خوب دهان و دندان است. دندان های خود را هر روز مسواک بزنید و نخ دندان بکشید و حداقل دو بار در سال به دندانپزشک مراجعه کنید. همیشه از مسواک با برس مناسب استفاده کنید و از دندانپزشک خود یا مراقب بهداشت بخواهید که روش صحیح مسواک زدن را به شما آموزش دهد. اگر ساییده شدن دندان، دلیل فرسودگی لثه و فک شماست در مورد چگونگی رفع مشکل با دندانپزشک خود صحبت کنید. روش های دیگر جلوگیری از تحلیل لثه و فک عبارتند از:
- ترک سیگار
- رژیم غذایی متعادل و سالم
- کنترل تغییرات ایجاد شده در دهان
درمان تحلیل لثه و فک
تحلیل لثه را می توان در مراحل اولیه با جرم گیری دندان درمان و متوقف کرد. در این روش پلاکی که روی دندان ها و سطوح زیر خط لثه جمع شده، با احتیاط برداشته می شود.
جرم گیری فلپ باز و طرح ریزی ریشه نیز در درمان تحلیل لثه و فک نیز کاربرد دارد. در این روش، دندانپزشک یا جراح لثه از طریق جراحی بافت لثه آسیب دیده را جمع کرده و باکتری های مضر را از شکاف های دندان خارج می کند و سپس بافت لثه را به خوبی بر روی ریشه دندان محکم می کند.
پیوند استخوان برای درمان تحلیل استخوان فک
اگر استخوان پشتیبان دندان ها در اثر فرسودگی لثه از بین رفته باشد، ممکن است روشی برای بازسازی استخوان و بافت از دست رفته توصیه شود. ابتدا در ناحیه لثه فلپ زده می شود. سپس از یک ماده احیا کننده، مانند غشا، بافت پیوندی یا پروتئین محرک بافت، برای تحریک سلول های بنیادی برای بازسازی طبیعی استخوان فک استفاده می شود.
چرا نیاز به پیوند استخوان داریم؟
ایمپلنت علم نوینی در رشته دندانپزشکی است که در سال‌های اخیر پیشرفت‌های زیادی کرده است. وقتی دندانی کشیده می‌شود، استخوان‌های باقیمانده در فک بر اساس عملکردهای فیزیولوژی رو به تحلیل می‌روند. زمانی که استخوان فک تحت قدرت جوندگی نباشد، یعنی دندانی در داخل استخوان نباشد، سلول‌های استخوان‌ساز کمتر فعالیت دارند و سلول‌هایی که استخوان را تحلیل می‌دهند بیشتر فعالیت می‌کنند.
در نتیجه، جایی که دندان وجود ندارد، حجم استخوان چه از لحاظ ارتفاع و چه از لحاظ عرض، کم می‌شود. در واقع علت اصلی پیشنهاد انجام ایمپلنت در فضاهای بی‌دندانی در ناحیه استخوان فکی، علاوه بر برگرداندن کارایی قدرت جویدن و زیبایی این است که تحلیل استخوان ادامه پیدا نکند و استخوان در آن نواحی از بین نرود؛ پس جلوگیری از تحلیل استخوان یکی از عملکردهای ایمپلنت است. در مرحله بعدی، اهمیت ایمپلنت این است که به عنوان ریشه دندان عمل می‌کند و با توجه به قطر استخوان و فضایی که وجود دارد، می‌توان ایمپلنت‌هایی با سایزهای مختلف و قطرهای مختلف انتخاب کرد.
کاربرد پیوند استخوان فک
پس از پر کردن حفره دندان با یک ماده ژلاتینی، سطح آن پوشانده می شود. اسفنج ژلاتینی از یکسو به ماده استخوانی زیر خود استحکام می بخشد و از سوی دیگر باعث بازسازی بافت لثه می شود. روش فوق بصورت میانگین 90 % از تحلیل استخوان و لثه جلوگیری می کند. در این تکنیک بیمار پس از گذشت 10 هفته ایمپلنت ایده آل خود را با ابعادی مناسب دریافت کرده و در اغلب موارد نیاز به تکنیک های باز سازی مجدد بافت را ندارد.
پیوند لثه و دندان مصنوعی
یکی از عوارض استفاده از دندان مصنوعی تحلیل لثه و استخوان فک می باشد. همزمان با تحلیل استخوان فک دندان مصنوعی نیز دیگر کارایی سابق خود را نخواهد داشت و در جای خود ثابت نمی ماند. بنابراین پیوند استخوان فک و نه پیوند لثه به بیمار پیشنهاد خواهد شد. در صورتی که پیوند استخوان فک بسیار موفق باشد و بستر استخوان کاملا محکم شود بیمار می تواند از ایمپلنت دندان به جای دندان مصنوعی استفاده کند. اگر همچنان قوام بستر استخوان فک برای کاشت ایمپلنت کافی نباشد استفاده مجدد از دندان مصنوعی به بیمار پیشنهاد خواهد شد. در این مواقع دندان مصنوعی سابق بیمار دیگر کارایی ندارد و بیمار باید یک دندان مصنوعی جدید تهیه کند.
تحلیل لثه بعد از ایمپلنت
تحلیل لثه بعد از ایمپلنت دندان ممکن است در کوتاه مدت یا دراز مدت بروز کند. در صورتی که بیمار بهداشت دهان و دندان را به درستی رعایت نکند تحلیل لثه در دراز مدت بروز خواهد کرد. همچنین اگر بدن بیمار به کاشت ایمپلنت واکنش نشان دهد و به اصطلاح این پیوند را پس بزند در کوتاه مدت دچار تحلیل لثه بعد از کاشت ایمپلنت خواهد شد. در 95 درصد مواقع کاشت ایمپلنت موفق است و بیمار حساسیت و واکنشی نسبت به این جسم خارجی نخواهد داشت. در برخی موارد نیز آسیب به عصب و عروق لثه در حین کاشت ایمپلنت عارضه تحلیل لثه را تشدید می کند.