تروما چیست، آیا اطلاعات کافی در مورد این اصطلاح دندان پزشکی دارید یا خیر؟ تروما یکی از مشکلات رایج برای مراجعه متخصص دندان است که شامل آسیب‌های فیزیکی دندانها، لثه‌ها، استخوانی که حفره‌های دندان نگه می‌دارد، لب‌ها و دهان می‌شود. مشکلات مختلفی شامل ترومای دندان می‌شود مانند دندان بریده شده، شکستگی دندان، شکستگی فک، لق شدن دندان، کنده شدن دندان، گیر کردن دندان در سوکت، پارگی لب، پارگی لثه که موجب شکستن، لق شدن و یا از دست رفتن دندان می شود. بیشتر اوقات، این عارضه همانند یک اتفاق شدید رخ می‌دهد که بروز آن بیشتر بین کودکان ۶ الی ۱۲ سال رواج دارد.
حال در کنار این که بدانید تروما چیست؟ دانستن نحوه درمان آن هم بسیار اهمیت دارد. درمان تروما با هدف ترمیم و حفظ دندان مانند دیگر اقدامات دندانپزشکی مانند فیلینگ دندان اجرا می‌شود تا ساختار و عمکلرد دندان دچار مشکل نشود. دلایل مختلف باعث شکل گرفتن تروما می‌شود. اما بیشتر اوقات آسیب‌های دندانی حاصل از تصادفات، سقوط، برخورد وسیله هنگام ورزش کردن است. همچنین گاهی اوقات به دلیل درگیر شدن در حوادث خشونت آمیز مانند دعوا و آزار فیزیکی این اتفاقات رخ می‌دهد.
آسیب‌های ناخواسته‌ای که توسط خود افراد به دندان وارد می‌شود
گاهی اوقات ترومای دندان به دلیل ناآگاهی خود فرد اتفاق می‌افتد. دانستن ناآگاهی های رایج کمک می‌کند از آسیب‌های ناخواسته به خوبی پیشگیری کنید:
- استفاده غیر اصولی مناسب از نخ دندان که به لثه به شدت آسیب می‌رساند.
- عاداتی مانند جویدن ناخن
- عدم استفاده از محافظ در میان افرادی که عادت به دندان قروچه دارند.
- نحوه مسواک زدن نامناسب به دلایل مختلفی مانند عجله کردن و آسیب وارد کردن به مینای دندان
- جویدن یخ یکی از عادات رایج خیلی هاست که به دندانها به شدت آسیب وارد می‌کند و دندان‌های خیلی ریز و کوچک دچار ترک خوردگی می‌شود.
- عدم استفاده از محافظ دندان هنگام ورزش؛ ورزش‌هایی پر برخورد و پر جنب و جوش مانند بوکس.
رایج‌ترین انواع ترومای دندان
ضربه وارد شده به دندان می تواند آسیب های مختلفی به دندان وارد کند که از جمله رایج‌تری آسیب‌های ترومای دندان شامل موارد زیر است:
۱.جابجایی دندان بیرون زدگی و فرورفتگی
احتمال این که دندان پس از ضرب دیدگی جابه‌جا شود، بسیار زیاد است که این جا به جایی ممکن است با بیرون زدگی همراه باشد یا فرورفتگی. بعد از مواجه شدن با این مشکل در اولین مرحله دندان را با حرکت کاملاً ملایم و آهسته به حالت اولیه برگردانید و روی آن یک تکه گازی قرار دهید. بدون این که فشاری برای دندان وارد شود، سپس به دندانپزشک مراجعه کنید.
۲. شکستگی دندان بر اثر ضربه شدید
گاهی اوقات ضربه وارد شده آنقدر شدید است که با شکستگی دندان مواجه می شوید. در صورت مواجه شدن با شکستگی بهتر از قطعه شکسته شده را همراه خود داشته باشید و سریعاً به دندانپزشک مراجعه کنید. دندانپزشک حرفه‌ای و با تجربه در زمینه تروما دندان به راحتی میتواند از قطعه شکسته شده با کمک مواد ترمیمی برای ترمیم دندان شما استفاده کند.
۳. لق شدن دندان بسیار کم یا شدید
برخی مواقع ضربه وارد شده باعث لق شدن بسیار کم یا شدید دندان می‌شود. اگر احساس می کنید نیاز به بستن آن نیست، تنها کافیست برای چک‌اپ به دندانپزشک مراجعه کنید و برای مدتی از غذاهای نرم استفاده و بهداشت دهان را رعایت کنید.اما اگر لقی شدید باشد، دندانپزشک دندان آسیب دیده را به دندانه ای مجاور می بندد تا طی مراحل درمان، بازسازی و ترمیم انجام شود و دندان استحکام اولیه خود را بدست آورد.
۴. خارج شدن دندان از حفره؛ یک حادثه دلهره آور
خارج شدن دندان از حفره زمانی اتفاق می‌افتد که ضربه وارد شده بسیار شدید و ناگهانی باشد. بیشتر مواقع این مشکل هنگام تصادف و موارد این چنینی رخ می دهد که در صورت مواجه شدن با آن ابتدا باید هیجان خود را کنترل کنید و دندان را از ناحیه تاج بگیرید و به ریشه دندان اصلاً دست ندهید. شستشوی دهان با آب ولرم کمک می کند محتویات داخل دهان خارج شود که در این حین حتماً دقت داشته باشید دندان شکست خورده را قورت ندهید.
آسیب های ناشی از تروما در کودکان
خوشبختانه بیشتر حوادث برای کودکان به راحتی میتواند با کمی پماد ضد باکتری، استراحت و در آغوش گرفتن درمان شود. اما ترومای حاصل از ضربه محکم مانند زمین خوردن آسیب جدی به دندان وارد می‌کند. دندان شیری کودکان در بازی و هنگامی که کودک شروع به راه رفتن می کند، شکل می‌گیرد و دندان‌های دائمی بعد از دوره شش سالگی در دهان حضور پیدا می‌کند که اتفاقات مختلفی میتواند آسیب‌های جزئیات جدی و پرهزینه ایجاد کند. مانند شکسته شدن دندان، شکسته شدن ریشه، لق شدن، ضرب‌دیدگی و جابجایی دندانها، شکستن استخوان دور دندان و … . برای درمان هر کدام از این مشکلات، راهکارهای مختلفی وجود دارد که با توجه به سختی کار هزینه آن مشخص می‌شود و ممکن است طول درمان متفاوتی داشته باشد.
از آنجا که کودکان تجربه کافی برای کنار آمدن با چنین مشکلات و آسیب دیدگی‌های دندان ندارند، والدین موظفاند در طول درمان نهایت تلاش خود را انجام دهند و از تجربیات خود استفاده کنند. یکی از مهم‌ترین اقدامات تاثیرگذار حس آرامش در کودک و محبت بی قید و شرط است. چراکه کودکان نیاز به احساس امنیت دارند تا بتوانند این دوره را سپری کنند و هیچ استرسی بابت آسیب‌های بدنی از جمله تروما نداشته باشند.
آسیب های ناشی از تروما به دندان
بیشتر اوقات نتیجه تروماتیک دندان، دندان‌های خرد شده است. این مشکل میتواند در شدت‌های مختلف اتفاق بیفتد و درمان آن به نوع محل و شدت آسیب بستگی دارد. صرف نظر از میزان آسیب دیدگی، برای درمان نیاز به معاینه فنی توسط دندانپزشک یا متخصص ریشه دارید که گاهی اوقات دندان‌های مجاور هم آسیب غیر قابل توجهی را تحمل می‌کنند که تنها با معاینه کامل دندانها قابل تشخیص است. معمولا برای درمان این عارضه، اینله دندان یا اونله دندان جهت رفع مشکل ترک یا شکستگی اجرا می‌شود.
دندانپزشکانی که در درمان آسیب‌های تروماتیک دندان تخصص دارند، با تکیه بر مهارت‌ها و تکنیک‌ها و فناوری‌های پیشرفته دندان‌های آسیب دیده را نجات می‌دهند. در صورت مواجه شدن با دندان ترک خورده یا زخمی به یک متخصص ریشه مراجعه کنید. چراکه این دسته از متخصصین دندان انعطاف پذیری فوق العاده در پذیرش موارد اورژانسی دارند و به راحتی درد حاصل از تروما را تسکین خواهند داد و به احتمال زیاد دندان را نجات می‌دهند. بنابراین هر چه سریعتر اقدام کنید بهتر است.
مواردی که باید بدانیم و رعایت کنیم
- اولین قدم باید آرامش خود را حفظ کنید.
- بعد از پیدا کردن دندان آسیب دیده قسمت تاج را با دو انگشت خود بگیرید.
- قسمت شکسته شده دندان را نگه دارید تا به دندانپزشک مراجعه کنید. احتمال این که بتوان از آن تکه برای ترمیم استفاده کرد زیاد است.
- در صورت لق شدن دندان اصلا با آن بازی نکنید و مراقب باشید فشار روی دندان وارد نشود تا به دندان پزشک مراجعه کنید.
- در مواقعی که دندان کاملاً جدا شده به هیچ عنوان دست به ریشه نزنید و به آن آسیب وارد نکنید. مهلت دهید و به آرامی زیر آب سرد قرار دهید.
- از یک گاز استریل در ناحیه دندان کنده شده استفاده کنید تا خونریزی لثه کاهش پیدا کند.
- اگر محل آسیب دیده با مشکل زیادی همراه نیست، دندان را با احتیاط داخل حفره قرار دهید. اما اگر امکان این کار وجود ندارد دندان را در یک لیوان آب سرد قرار دهید تا خشک نشود.
- برای رفع درد از کمپرس سرد استفاده کنید.
- تلاش خود را انجام دهید حداقل در ۳۰ دقیقه اول بعد از آسیب دیدگی به پزشک مراجعه کنید تا جایگذاری دندان در راحت‌ترین زمان ممکن و بدون هیچ دغدغه انجام شود. هر چقدر زمان بیشتر طی شود، احتمال احیای دندان کاهش پیدا می‌کند.
- اگر هم احساس می کنید آسیب جدی به دندان وارد نشده است، باز هم به پزشک مراجعه کنید تا دندانها و سلامت آنها توسط پزشک چک شود و هیچ عاملی سلامت دندانها را تهدید نکند.
عوامل ترومای دندان
عوامل مختلفی روی ترومای دندان تاثیر گذار است و بیشتر اوقات برای جبران دندان ترک خورده و یا شکسته شده از یک پرکننده همرنگ دندان استفاده و همچنین انجام اقدامات لازم اینله دندان یا اونله دندان ضرورت پیدا می‌کند. اما گاهی اوقات به دلیل از بین رفتن قابل توجه میزان تاج دندان به جای آن یک تاج و کلاه قرار می‌گیرد و در صورت مشاهده شدن پالپ احتمال این که نیاز به کانال ریشه باشد بسیار زیاد است. صدمات وارد شده به دندان‌های پشتی از جمله شکستگی اکثر اوقات نیاز به کانال ریشه دارد و آسیب‌های جدی‌تر مانند شکاف دندان نیاز به برداشتن کامل دندان پیدا می‌کند و دندان‌های در رفته توسط دندانپزشک بازسازی می‌شود که در این حین درمان ریشه بسیار اهمیت دارد.
در صورت مراجعه سریع به دندانپزشک احتمال احیای دندان بسیار زیاد است. دقت داشته باشید، دندان از دست رفته را با احتیاط از تاج دندان بگیرید و هرگز ریشه آن را لمس نکنید. دندانپزشک دندان را دوباره در سوکت خود قرار می‌دهد و یک اسپیلت تثبیت کننده روی آن قرار می‌دهد تا ریشه با سرعت بیشتری درمان شود.
کدام دندانها بیشتر دچار ترومای دندان می‌شوند؟
بر اساس مشاهدات انجام شده، تروما در فک بالا بسیار بیشتر از فک پایین اتفاق می‌افتد و درصد بیشتر آسیب‌های مربوط به دندان‌های ثنایای میانی فک بالاست. همچنین دومین دندانی که با آسیب‌دیدگی بسیار همراه است، لترال ماگزیال است. در حالی که احتمال آسیب دیدگی دندان های کانین بسیار کم است و این دسته از دندانها بیشتر به عصب کشی دندان یا پر کردن آن نیاز پیدا می‌کنند. گاهی اوقات هم دندان های قدام ماگزیال دچار آسیب می شوند. اما به ترتیب دندان سانترال ماگزیال و بعد از آن، لترال ماگزیال، جز بیشترین دندان های آسیب دیده طی مطالعات انجام شده هستند.
جالب است بدانید در میان آمار شکستگی‌ها، تاج میزان حدود ۴ درصد را در میان کل دندانها به خود اختصاص داده است.
وقتی دندان دائمی از فک بیرون بیفتد چه باید کرد؟
دندان‌های بیرون درآمده باید طی یک الی دو ساعت توسط دندانپزشک درمان شود. بنابراین با مواجه شدن این مشکل با پزشک متخصص تماس بگیرید و به مطب مراجعه کنید دندانپزشک سعی دارد وارد ساختار کند یا قطعات شکسته را به جای خود بچسباند اما اگر عصب هم دچار آسیب دیدگی شده باشد برای نجات دادن دندان نیاز به درمان ریشه خواهد بود
از آنجا که آسیب‌های ترومای دندان زمانی اتفاق می‌افتد که شما انتظارش را ندارید و ممکن است هر فردی با این مشکل روبرو شود. اگر بدانید بعد از آن، چه باید کنید، کاملا به نفع‌تان هست و به نجات دادن دندانها بسیار کمک می‌کنید.
برای دندان شکسته شده یا از جا در آمده باید سریع عمل کنید. اولین نکته این است که ریشه را اصلاً لمس نکنید. چرا که فیبرهای میکروسکوپی که به اتصال مجدد دندان کمک می کند، آسیب می بینند. دومین راه این است که دهان خود را از هرگونه آلودگی پاک کنید و دندان را در جای خود قرار دهید. اما از هر گونه فشار به دندان و محل آسیب دیده پرهیز کنید.
حفظ دندان ضربه خورده ایمپلنت
ضرب دیدگی دندان ممکن است در هر سنی اتفاق بیفتد. ضربه به دندان حاصل از اتفاقات ناگهانی اغلب دندان‌های پیشین را درگیر می‌کند که نحوه عملکرد شما در زمان بین وقوع حادثه و مراجعه به دندان پزشک روی درمان بسیار تأثیرگذار است. احتمال شکسته شدن آنها بسیار زیاد است همچنین ممکن است هنگام وقوع با پارگی لب خونریزی بافت لثه و احساس گرما و حرارت جابجایی دندانها همراه باشد مشکل توصیه می‌شود این است که هر چه سریعتر به دندانپزشک مراجعه کند مراجعه در ساعات اولیه مانند از جا درآمدن دندان بهترین نتایج درمانی را به همراه دارد بعد از درمان هم بیمار باید به مدت دو هفته از غذاهای نرم استفاده کند و بهداشت دهان و دندان را رعایت نماید استفاده از مسواک نرم و دهانشویه هم بسیار توصیه می شود
اما در صورت مواجه شدن با شکستگی ایمپلنت دندان یا ارتودنسی دندان نحوه برداشت و درمان آن تقریبا ساده و ایمن است و به شرایط مختلفی مانند موقعیت قرارگیری ایمپلنت و میزان جوش خوردن آن با استخوان فک دارد که در برخی موارد راهکاری جز برداشتن آن توسط جراح وجود نخواهد داشت.
شایع‌ترین سن در ترومای دندان
بهترین زمان اتفاق ترومای دندان در مواقعی که کودک تازه راه می‌افتد، در سنین ۱ الی ۲ سالگی احتمال زمین خوردن و آسیب دیدگی جدی برای دندانها بسیار زیاد است. اما بعد از آن، سن ۸ الی ۱۲ سالگی به دلیل پرجنب و جوش بودن کودکان این اتفاق رواج پیدا می‌کند.
معاینه بعد از ترومای دندان در کودکان
هنگام مراجعه به دندانپزشک برای درمان ترومای کودکان، باید زمان و محل آسیب دیده به خوبی مشخص شود و همچنین میزان آسیب دیدگی دیگر قسمت‌های دندان مورد بررسی قرار گیرد. زمانی که دندان‌های قدامی کودکان به مشکل تروما دچار می‌شود، در صورت این که دندان دائمی باشد، احتمال این که عواقب آن در طولانی مدت همراه کودک باشد بسیار زیاد است.
اقدامات لازم بعد از ترامای دندان در کودکان، دارای دو مرحله است؛ معاینه خارج دهانی و معاینه داخل دهانی. معایننه خارجی شامل آسیب‌های تهدید کننده حیات، آسیب‌های نورولوژی، مهره‌های گردنی، شکستگی جمجمه و … می باشد. در حالی که معاینات داخل دهانی شامل بررسی دندان شیری، دندان دائمی، شستشوی دهان، بررسی محل آسیب دیده از نظر تورم، میزان حساس به لمس تعداد دندان‌های آسیب دیده، قسمت های متحرک استخوانی، میزان محدودیت باز کردن دهان می باشد.
رادیوگرافی بعد از ترومای دندان
رادیوگرافی بعد از ترومای دندان یکی از اقدامات سریع بعد از ضرب دیدگی دندان است که به منظور بررسی میزان شکستگی دندان انجام می‌شود. همچنین دانستن مواردی مانند ابعاد اعضای کانال، میزان بسته شدن انتهای کانال ریشه و میزان شکستگی و چقدر شکستگی نزدیک پالس است و یا این که آیا ریشه دچار شکستگی شده است یا خیر، به نحوه ترمیم بسیار بستگی دارد که تنها با رادیوگرافی قابل تشخیص است.
نتیجه گیری
در این مطلب تلاش کردیم، با ارائه نکات کلیدی هنگام مواجه شدن با تروما، بهترین اقدامات را انجام دهید و از مردن دندان آسیب دیده به خوبی پیشگیری کنید. در نظر گرفتن این نکات برای پدر و مادران عزیز بسیار اهمیت دارد. چراکه کودکان به خوبی نمی توانند از عواقب دندان ضرب دیده جلوگیری کنند و نیاز به کمک دارند. مخصوصا کودکانی که تازه شروع به راه افتادن کردند و تجربه کافی برای مقابله با مشکلات دندان ندارند.
سوالات متداول
ترومای دندان چقدر طول می کشد تا بهبود یابد؟
مراجعه فوری به دندانپزشک برای دریافت بی حسی موضعی و انجام اقدامات درمانی بسیار ضروری است. بعد از آن حدود ۴ الی ۶ هفته طول می کشد تا استخوان و شکستگی های دندان ترمیم شود و مصرف آنتی بیوتیک ها در این مدت برای پیشگیری از وقوع عفونت ضروری است.
چگونه متوجه شوید ریشه دندان آسیب دیده است؟
در صورت احساس درد هنگام جویدن یا گاز گرفته و همچنین تغییر رنگ در لثه درد شدید در ریشه‌ها و لثه ها تورم در اطراف لثه دندان آسیب دیده احتمال آسیب دیدگی ریشه وجود دارد.
اگر ضربه آهسته‌ای به دندان بخورد، باید به دندانپزشک مراجعه کرد؟
در صورت بروز هرگونه ضربه به دندانها، مراجعه فوری به دندانپزشک ضروری است. چه ضربه محکم باشد و چه ضربه بسیار آهسته، در اسرع وقت به دندانپزشک متخصص ریشه مراجعه کنید تا برای نجات دندان سریعا اقدامات حیاتی انجام شود.